Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттердин финансылык контролдоо жогорку органдарынын жетекчилеринин Кеңеши

    Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасы 2000-жылдын 3-ноябрынан тартып, Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттердин финансылык контролдоо жогорку органдарынын жетекчилеринин Кеңешинин (мындан ары – КМШ мүчө мамлекеттеринин  ФКЖО) мүчөсү болуп эсептелет.  Бул Кеңеш иш тажрыйба алмашуу, өз ара аракеттенишүүнү чыңдоо жана КМШ өлкөлөрүнүн мамлекеттик  финансылык контролдоо тутумун жакшыртуу жаатында ишти координациялоо максатында түзүлгөн.

    Кеңеш Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын Аткаруу комитетинин жумушчу органы, ошондой эле   өз ара кызыкчылыкты көрсөткөн маселелер боюнча, эл аралык  өкмөттүк жана өкмөттүк эмес менен түзүмдөр менен көз карандысыз негизде өз ара аракеттенүүчү, көз карандысыз, саясий эмес уюм болуп эсептелет. Кеңештин алкагында кызматташуунун негизги багыттары болуп, биргелешкен эки тараптуу жана көп кырдуу контролдук жана контролдук-аналитикалык иш-чаралардын практикасын туруктуу негизде кеңейтүү, кадрларды окутуу, даярдоо жана кайрадан даярдоо жаатында өз ара аракеттенишүү, жакшы тажрыйбаларды алмашуу жана КМШ аймагында мыйзамды унификациялоо боюнча ишке финансылык контролдоонун жогорку органдарынын катышуусу болуп эсептелет.

    Кеңештин негизги формасы болуп,  кезектеги сессияны өткөрө турган, финансылык контролдоонун жогорку органы жана Кеңештин катчылыгы менен бирге төрагалык кылуучу тарап түздөн түз ишке ашыра турган, даярдоо жана өткөрө турган, анын сессиясы эсептелет. Кеңештин адаттагыдай сессиясы жылына бир жолу өткөрүлөт.

    Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасы Кеңеште эки жолу төрагалык кылган. Биринчи жолу Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасы 2003-жылдын 3-сентябрында Бишкек шаарында өткөн Кеңештин IV сессиясына төрагалык кылган. Бул сессияда  Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттердин  жетекчилеринин Кеңешинин төрагасына,  Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын Уставында каралган тартипте, тармактык кызматташуу органы катары КМШ мүчө мамлекеттеринин ФКЖО жетекчилеринин Кеңешин каттоо өтүнүчү менен, Кайрылуу кабыл алынган.

    Ошону менен бирге, мамлекеттик  каражаттардын натыйжалуу пайдаланылышына жүргүзүлгөн аудитти өнүктүрүү зарылдыгы жөнүндө КМШ мүчө мамлекеттеринин ФКЖО жетекчилеринин Кеңешинин Арызы кабыл алынган.

    Экинчи жолу Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасы, 2012-жылдын 5-сентябрында Чолпон-Ата шаарында өктөн Кеңештин XII сессиясына төрагалык кылган. Анда “Электр энергетикалык тармагына аудит жүргүзүүдө Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын ролу жана орду жөнүндө” КМШ мүчө мамлекеттеринин ФКЖО жетекчилеринин Кеңешин Резолюциясы кабыл алынган.

    2010-жылдын 29-сентябрында Кеңештин X сессиясынын чечими менен, КМШ мүчө мамлекеттеринин ФКЖО үчүн мамлекеттик  финансылык контролдоонун стандарттарын иштеп чыгуу боюнча Жумушчу тобу түзүлгөн. Ага Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасынын өкүлдөрү кирген. Жумушчу тобунун ишини негизги багыты болуп, методологиялык жана методикалык материалдарды иштеп чыгуу эсептелет. Жумушчу тобунун иши учурунда төмөндөгү документтердин долбоорлору иштелип чыккан жана Кеңеш тарабынан кабыл алынган:

• Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын мамлекеттикфинансылык контролдоонун (аудиттин) жалпы стандарты;
• “Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдары тарабынан биргелешкен жана бирдей эксперттик-аналитикалык иш-чараларды уюштуруу жана өткөрүү” стандарты;
• Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын ишин тышкы баалоо” стандарты;
• Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын мамлекеттикфинансылык контролдоонун (аудиттин)стандарттарында колдонулуучу терминдердин глоссарийи;
• “Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын кызматкерлери үчүн этикалык талаптар, принциптер жана жүрүш-туруш ченемдери”;
• Биргелешкен жана бирдей контролдук жана эксперттик-аналитикалык иш-чаралардын (аудиттин)сапатын контролдоо боюнча методикалык сунуштар.

    Жогоруда көрсөтүлгөн документтер, өзүнүн ишинде бул документтерди эске алуу үчүн,  Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарына сунуштар катары Кеңеш тарабынан кабыл алынган.

    2021-жылдын 16-февралында Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын мамлекеттик  финансылык контролдоонун (аудиттин)  стандарттарын иштеп чыгуу боюнча,  видео конференция менен байланышуу режиминде Жумушчу тобунун XVI отуруму болгон. Ага Азербайжан, Беларусия, Казакстан, Кыргызстан, Молдова, Россиянын финансылык контролдоонун жогорку органдарынын өкүлдөрү катышкан.

    Отурумга биргелешкен жана бирдей эксперттик-аналитикалык иш-чаралардын сапатын контролдоо боюнча методикалык сунуштардын жана “Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын маалыматтык өз ара аракеттенишүү” стандартынын долбоорлору чыгарылган.

    Биргелешкен жана бирдей эксперттик-аналитикалык иш-чаралардын (аудиттин) сапатын контролдоону өткөрүү жөнүндө методикалык сунуштардын долбоору, аудиттин жогорку органдарынын жооптуу адамдары, ошондой эле   биргелешкен жана бирдей эксперттик-аналитикалык иш-чараларды уюштуруу жана өткөрүүнүн бардык этаптарында аудиттин жогорку органдары ортосунда түзүлгөн макулдашуулардын, стандарттардын  жана ички ченемдик документтердин стандарттарынын талаптарын тартылган уюмдар жана эксперттер тарабынан сакталышын текшерүүнү регламенттейт,

    “Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтыгынын мүчө мамлекеттеринин финансылык контролдоонун жогорку органдарынын маалыматтык өз ара аракеттенишүүсү” стандартынын долбоору, бирдиктүү маалыматтык мейкиндикти, тажрыйба алмашуу тутумун, тышкы контролдоо (аудит) маселелери боюнча документтерди түзүү жолу менен, кызматташуунун натыйжалуулугун жогорулатуу максатында иштелип чыккан.

    Отурумдун жүрүшүндө Молдова Республикасынын Эсептөө палатасы тарабынан даярдалган, ошондой эле   2021-2023-жылдары Жумушчу тобунун Иш планы менен жактырылган, ар кандай өлкөлөрдүн ФКЖОсу тарабынан инвестицияларга аудит жүргүзүү тажрыйбасы боюнча жалпылаштырылган аналитикалык маалыматтар талкууланган.